پشت چهره ها

به پیشرفت فکر نمی کنم ....

هفته ی پیش که برای انجام کاری مسیری را پیاده می رفتم در سه نقطه ی مختلف سه زن را دیدم که دستفروشی می کردند. محل نشستن آنها را در خاطرم نگه داشتم تا در وقت مناسب به سراغ شان بروم و با آنها گفت و گو کنم.
امروز خوش و خندان از اینکه فرد مورد نظرم را از پیش انتخاب کرده ام و دیگر لازم نیست که به چهره و حرکات افراد دقیق شوم تا تصمیم بگیرم کدام نفر مناسب است که جلو بروم و شانسم را امتحان کنم فارغ البال به محل نشستن اولین دستفروش زن می روم. ولی ای دل غافل، بساطش در پیاده رو نیست!
با افسوس راهم را ادامه می دهم تا به محل دستفروش دومی که نزدیک هم نیست بروم. ولی چیزی در گوشه ی ذهنم نگهم می دارد. در مسیری که می آمدم نزدیک یک بیمارستان مخصوص کودکان مرد جوانی را دیده بودم که کنار جوی آب در پیاده رو بساط اسباب بازی فروشی اش را پهن کرده بود. چند دقیقه ای با خودم کلنجار می روم که آیا به راهم ادامه بدهم تا به زن دستفروش بعدی برسم یا برگردم و با همین مرد اسباب بازی فروش مصاحبه کنم.
بالاخره ذهنم دومی را انتخاب می کند و برمی گردم. به بساطش می رسم. مشتری ندارد و با گوشی اش مشغول است. پتوی کهنه ای را که نقش گل هایش بیشتر به پارچه ی لباسی می خورد تا طرح یک پتو، روی جدول کنار پیاده رو انداخته و روی آن نشسته است. سلام می کنم. چهره ای گرفته و خاموش و در خود فرو رفته دارد. تا می گویم می خواهم در باره ی کار و تجربه ی زندگیش با او حرف بزنم بدون هیچ تاملی خیلی سریع و ساده قبول می کند. هیچ نمی پرسد برای چی یا اصلا شما کی هستید؟
تا در پیاده رو می نشینم و گوشی و تخته ی کارم را از کیفم بیرون می آورم که مصاحبه را شروع کنم یک مشتری سر می رسد. صبر می کنم تا مشتریش را راه بیندازد. 

گیلاس سرخ

لبخند شوهرم

وقتی آدم شاده که از یک سری مسائل و مشکلات به دور باشه. مثل مشکلاتی که الان دور و برمون هست. وقتی شادی در دل مون باشه می تونه در ظاهرمون هم نمود داشته باشه. می تونیم کسی را دوست داشته باشیم. من موقعی شادم که مشکلات به من احاطه نکنه. مشکل همسر، بچه، خانواده. من 27 سالمه. سه ساله که مطلقه هستم. بچه ندارم. وقتی می بینم دیگران شاد هستند از شادی آنها شاد می شوم. مخصوصا از شادی خانواده ام. الان تنها زندگی می کنم. کار می کنم. در زندگی زناشویی چیزی که من رو شاد می کرد لبخند شوهرم بود. از مشکلاتی که به راحتی حل می شدند شاد می شدم. وقتی می دیدم خانواده ی خودم و شوهرم به هم احترام می گذارند این باعث شادی ام می شد. من دیپلم دارم. امسال می خوام کنکور شرکت کنم. از بچگی عاشق رشته ی حسابداری بودم. در این سه سال بعد از جدایی، خیلی علاقه داشتم که تحصیلم را در رشته ی حسابداری ادامه بدم ولی فرصت ها را از دست می دادم به دلیل مشکلات مالی که مجبور بودم کار کنم. ولی امسال حتما حتما این کار را می کنم.

تاریخ و محل چاپ: دوم شهریور ماه سال 1382 در صفحه ی "اجتماع " روزنامه ی یاس نو

گیلاس سرخ

شادی را در عشق می بینم

من شادی را در عشق می بینم. پنج ساله کسی را دوست دارم. از سه سال قبل از سربازی شروع شد. از خانواده ام خواستم به خواستگاریش برن. پدرم گفت:" اگر دوسال سربازی رو برات صبر کنه واقعا دوستت داره." و او منتظرم ماند. بعد از سربازی رفتیم خواستگاری. پدر دختر گفت:" سر یک کار دولتی برو. بعد بیا بگو ماهی 50 تومن درآمد داری ولی استخدام رسمی باشی. بیمه باشی."

منم بعد از سربازی دنبال کار رفتم. یک دوستی دارم برام تو وزارت دارایی کار پیدا کرد. الان سه ماهه سربازی ام تمام شده. کارم می کنم. مسؤول خدمات هستم. خواستیم بریم خواستگاری گفتند:" حالا امتحان کنکور داره بعدا بیایید. " من سال 61 دنیا آمده ام و او سال 64. خانم! من اصلا فکر پول نیستم. هر کس به پول فکر بکنه پیر می شه. به نظر من فقط عشق می تونه باعث شادی بشه.

تاریخ و محل چاپ: هشتم تیر ماه سال 1382 در صفحه ی " اجتماع " روزنامه ی یاس نو

گزارش یک زندگی

زندگی را جور دیگری دوست دارم

جسارتش در زندگی غریب است. در سن 10، 11 سالگی در کنار برادرش نقاشی می کشد و می فروشد تا جبران کمبود درآمد پدر را بکند. در 18 سالگی با اینکه نمره ی قبولی کنکورش از حداقل نمره ی پذیرش در رشته ی پزشکی خیلی بالاتر است رشته ی مهندسی کشاورزی را انتخاب می کند تا با طبیعت همراه شود و با علاقه کار کند. در سال سوم دانشگاه، شش ماه در اتاقی کاه گلی در گوشه ی یک باغ سیب زندگی می کند و ...

***

من در یک شهر بزرگ و در یک خانواده ی فقیر به دنیا آمدم. پدرم یک کارمند جزء و مادرم از خانواده ای با فرهنگ بود و در آن زمان یعنی حدود 92 سال پیش، پنج کلاس درس خوانده بود. طبعی بلند داشت. زندگی مان با آن فقری که داشتیم هماهنگی نداشت. از نظر شرایط پوشاک، بهداشت و تغذیه در خانواده ی ما، مادرم با آن دانشی که داشت بهداشت را بسیار مراعات می کرد. خواهرهایم می گفتند مادر، همان لباس هایی را که داشتیم آن قدر تمیز و مرتب نگه می داشت که همه فکر می کردند پدرمان یک کارمند عالی رتبه است. مادرم در کوچه های گلی بچه ها را موقع بردن به مدرسه بغل می کرد تا واکس کفش های شان خراب نشود. به همین دلیل خانواده ی ما وضع واقعی مالی شان را نشان نمی داد. از نظر تغذیه هم مادرمان دقت داشت که وقتی نمی تواند چیز زیادی تهیه کند موادی را بخرد که برای سلامتی ما مفید باشد. من در سال 1330 به دنیا آمدم. آن زمان مادرم 45 سال داشت. بچه ی یازدهم بودم. از این بچه ها هفت نفر ماندند. بقیه فوت کردند. خواهرهایم که ازدواج کرده بودند هر کدام مشکلات خانوادگی خاص خودشان را داشتند که ما تحت تأثیر آن واقع می شدیم. یعنی من خیلی کوچک بودم که وارد زندگی ای شدم که خیلی پرتلاطم بود و با مسائل آشنا شدم. قبل از اینکه به مدرسه بروم سواد داشتم و قبل از اینکه وارد دبیرستان بشوم خیلی کتاب خوانده بودم. به خاطر آن تنهایی ای که در خانه داشتم و برادرم که یکی یکدانه بود و چهار سال بزرگ تر از من، پدر و مادرم شرایط خاصی برای برادرم قائل بودند و من هم پذیرفته بودم. خیلی هم دوستش داشتم. ولی حالا که هر دو بزرگ شده ایم می بینم برای خود برادرم هم خوب نبود که آنها آن قدر زیاد به او رسیدگی کردند.

                                                                ***

زمان ازدواج آخرین خواهرم، پدرم هم بازنشسته شد. ازدواج خواهرم خیلی فشار مالی به پدرم آورد. یادم هست که من از همان کلاس چهارم، پنجم دبستان با برادرم شروع کردیم به کار که بتوانیم یک مقدار از وسایل مورد نیازمان را خودمان تهیه کنیم. ما، هر دو، نقاشی مان خوب بود و برادرم خطش هم بسیار زیبا بود. کارمان این بود که از کتاب فروشی های شهرمان کارت های سفید با مرکب چینی و قلم می گرفتیم. من طرح های سیاه قلم می کشیدم و برادرم با خط خوشش جمله های عرض تبریک و سال نو مبارک را می نوشت وچون کار دست بود مشتری های خوبی داشت.

ما از همان موقع توانستیم خودمان را تأمین کنیم. یعنی من که خیلی نقاشی دوست داشتم جعبه ی مداد رنگی ام را از پول خودم خریدم. برادرم هم همین طور. البته درآمدمان فقط خرج خودمان می شد چون ما اصلا نمی توانستیم از خانواده پول بگیریم. من اصلا رویم نمی شد به پدرم بگویم که به من چیزی بدهد. همان روپوش مدرسه و کتاب درسی را می دادند نه بیشتر.

یادم هست آن زمان ها چون پدر و مادرم پیر بودند خودم وقتی مریض می شدم تنهایی دکتر می رفتم. الان بچه های خودم را می بینم تعجب می کنم. من این طوری بار آمده بودم. بیشتر از سنم مستقل شده بودم. البته حسن هایی داشت ولی می شود گفت من به اصطلاح بچگی نکردم. 

18 ساله است با افکاری بزرگ!

اومدم که تو اجتماع باشم

از پیاده رو به داخل مغازه ها نگاه می کنم. در یک مغازه مردی را می بینم که سرش را کاملا روی قسمت جلویی پیشخوان خم کرده است. چون پیشخوان سطح صافی ندارد و قسمت بیرونی آن که به طرف پیاده روست کمی از قسمت جلویی آن بلندتر است معلوم نمی شود که خوابیده یا کاری انجام می دهد. وارد می شوم. با خودم می گویم سلام می کنم اگر جواب ندهد یعنی که خوابیده و من فورا بیرون می روم. اگر جواب بدهد که باید ببینم چه پیش خواهد آمد.

تا سلام می کنم سرش را بالا می آورد. در آنی هم متوجه می شوم که خیلی جوان است هم می بینم که سخت مشغول گوشی اش بوده. کارم را توضیح می دهم. با کمی بی اعتنایی گوش می دهد. در چهره اش حالتی است که انگار دنبال بهانه ی خوبی می گردد تا از شر من خلاص شود و دوباره برود سراغ گوشی. می گوید:"من اینجا برای کمک به پدرم هستم. چیزی از این کار نمی دونم. شما باید با پدر من حرف بزنین."

***

در حالی که کاغذهای یادداشت را از کیفم در می آورم می گویم: برای من خود کار مهم نیست. تجربه ی شما از زندگی در همین سنی که هستین برام اهمیت داره. (می بینم که مردد است. راحت نیست. شاید به دلیل جوانی اش است که رک و راست جواب منفی نمی دهد. به هر حال شروع می کنم.)

کارتون چیه؟

اینجا الکترو موتورای صنعتی می فروشیم.

چند ساله میایین تو مغازه ی پدرتون؟

من والله می اومدم از بچگی ... بعضی موقعا اینجا می اومدم ... (به سختی حرف می زند. ذهنَ م می گوید اگر یکی دو سؤال دیگر را هم به همین سختی جواب بدهد مصاحبه را رها کنم.) راستَ ش من الان اطلاع خاصی از اینجا ندارم. شما باید با پدرم حرف بزنین.)

من درمورد کار اینجا از شما هیچ چی نمی پرسم. فقط از زندگی و تجربه ی خودتون می پرسم. راحت باشین. از بچگی منظورتون از چه سنی؟

من چون دارم می رم دانشگاه اومدم تجربه کسب کنم. به قول گفتنی محل کارو اومدم ببینم تو اجتماع باشم نه اینکه بیام اینجا.

مغازه مال پدرتونه؟

بله.

قبلا که می اومدین مغازه کمک پدر می کردین؟

نه، می اومدم می نشستم. کار خاصی انجام نمی دادم. (هنوز سخت و بی حوصله حرف می زند. باید سؤالی بپرسم که حواسَ ش را از مغازه پرت کند. می روم سراغ رشته ی تحصیلی اش در دانشگاه.)

چه رشته ای می خونین؟

رشته م ریاضی فیزیکِ. انشالله ببینم چی می شه. تا هفته ی دیگه نتیجه ی کنکور میاد.

چه رشته ای دوس دارین قبول بشین؟

مهندسی عمران.

چند ساله تونه؟

من، 18. (کمی راحت تر حرف می زند.)

بعد از فارغ التحصیلی دوس دارین چه کار کنین؟

تو همون رشته ی مهندسی عمران تو شرکتی کار کنم. گسترش بدم اگه خدا بخواد. یه جورایی می شه گفت این قدر می خوام کارم و گسترش بدم که یه جوری بین المللی بشه.

چطور از حالا ذهن تون به بین المللی شدن فکر می کنه؟

آدم، بزرگ فکر کنه می تونه به پیشرفت تای بزرگ برسه. به نظر من آدم نباید ذهنِ شو محدود به چیزای کوچیک کنه. (حالا دیگر گفت و گو برایَ ش جذاب می شود. با شوق و ذوق، منتظر شنیدن سؤال بعدی به من نگاه می کند.)

چه موقعی احساس شادی می کنین؟

موقع هایی که موفق باشم. موفقیت باعث خوشحالی من می شه.

چه چیزی درموفقیت براتون شادی میاره؟

پیشرفت.

تو درس؟

تو درس ، تو زندگی. بلخره تو شاخه های مختلف.

تو سن 18 سالگی چه پیشرفتی تو کدوم شاخه ی زندگی مد نظرتونه؟

(آه می کشد ... با این سن کم اصلا به او نمی آید! چه جوانی ...) پیشرفت منظورم اینه که جوری مسیر زندگی م رو بچینم که بتونم یه مدرک خوبی کسب کنم که یه زندگی راحت و خوبی داشته باشم در حد معقول و همیشه به روند پیشرفتَ م ادامه بدم.

دوس داشتین زندگی تون چه جور باشه؟

من از زندگی م کاملا راضی یم یعنی هر جوری که الان هستم. پدر و مادرم برام همه کار کردن. از این بهتر نمی شه.

چند تا خواهر و برادر دارین؟

(سرش را تکان می دهد. نفهمیدم چرا؟) یه خواهر دارم.

چند ساله هستن؟

حدود 11.

پدر به شما حقوق نمی دن؟

نه. ("نه" را جوری می گوید که مشخص است هیچ انتظار پول از پدرش ندارد.) بیشتر برا کمک میام. من دنبال پول و اینا نیستم. همین کمک باشم برام بسه.

چه تفریحی دارین؟

تفریح، والله الان که کنکورم رو دادم بیشتر یه چند ماهی استراحت کردم تو خونه. بیشتر بیرون رفتن و دوچرخه سواری. چون الان از اون بازه ی درس خوندن اومدم بیرون این یکی دو ماهِ یه استراحت کوچیکی در واقع داشتم.

خیلی درس می خوندین؟

بله. (با اشاره ی سر هم تأکید می کند. خب، معلوم می شود حسابی درس می خوانده.)

از کنکورتان راضی هستین؟

به نسبت بله.

اگه خدا نکرده مهندسی عمران قبول نشین چه کار می کنین؟

رشته های دیگه هم انتخاب کردم. اگرم دانشگاه های سراسری نشد می رم آزاد. تحصیلَ م رو هر جوری شده ادامه می دم.

چه مشکلی دارین؟

مشکل که نه، فقط الان تنها دغدغهَ م اینه که همون رشته ای که می خوام قبول بشم.

(مردی وارد مغازه می شود و بلافاصله پشت سر او مرد دیگری وارد می شود و صاف به طرف من می آید. حدس می زنم باید صاحب مغازه و پدر پسر جوان باشد. خودم را آماده می کنم که بشنوم: خانوم چقدر می نویسی، تمام نشد؟ یا اینکه: شما کی هستی؟ از پسر من چی می پرسی؟ اما برخلاف انتظارِ من با کمال ادب با اشاره به صندلی خالی ای که در کنار صندلی ای است که من روی آن نشسته ام، خطاب به من می گوید:" خانوم محترم می شه رو اون صندلی بشینین تا من از اینجا یه وسیله بردارم!" مشتری را که راه می اندازد دوباره می رود بیرون و فضای مغازه را برای ادامه ی مصاحبه ی من با پسرش خالی می کند.)